Onlangs werd het project DWA Indonesia afgesloten. Dit startte in 2016 als een samenwerking tussen Nederlandse waterschappen en lokale overheden om het (afval)waterbeheer in Indonesië te verbeteren en is gefinancierd door het NWB Fonds. DWA staat voor Dutch Water Authorities, zo heten de waterschappen in het buitenland. In het kader van DWA Indonesia zijn projecten uitgevoerd in verschillende regio’s van Indonesië. In 2016 is gestart met de projecten Urbane sanitatie Sumatra en Overstromingsbestrijding Pekalongan. In 2017 is het project Integraal waterbeheer Tangerang toegetreden en in 2019 het project Waterkwaliteit Brantas rivier. Hiermee is een ‘government to government’ (G2G) netwerk opgebouwd en een basis gelegd voor verdere samenwerking binnen de Blue Deal.
Urbane sanitatie Sumatra
Het project Urbane sanitatie Sumatra was een samenwerking met het Kabupaten (regentschap) Lampung Selatan op Sumatra. Het verzoek van het regentschap was ondersteuning in de gehele sanitatieketen, van bewustmaking van sanitaire voorzieningen bij de lokale bevolking, en het beheer van de afval(water)stromen tot het hergebruik van het eindproduct. Uiteindelijk doel van sanitatie is om een schoner en gezonder milieu te realiseren en de welvaart in de regio te vergroten.
Overstromingsbestrijding Pekalongan
In de Kota (gemeente) en het Kabupaten (regentschap) Pekalongan in de provincie Midden-Java heeft men last van overstromingen vanuit de Java Zee. Omdat het gebied daalt en de zeespiegel stijgt, staan huizen dagelijks onder water. Zowel de burgemeester van de gemeente als de regent van het regentschap hebben via de Nederlandse ambassade in Jakarta verzocht om technische en institutionele ondersteuning. Vanuit Nederland werkten het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en waterschap Aa en Maas hieraan mee. Het project is in het tweede kwartaal van 2016 ingebracht, maar aanmerkelijk vertraagd doordat de definitieve Letters of Intent pas in april 2017 werden ondertekend en door het plotselinge overlijden van de burgemeester.
Allereerst zijn technische oplossingen geformuleerd om de inundatie vanuit de Java Zee via rivieren en kanalen het hoofd te bieden, bijvoorbeeld door aanleg van polders met dijken en gemalen. De plannen van de provincie Midden-Java en het ministerie van Publieke Werken zijn op effectiviteit en duurzaamheid getoetst en er zijn technische adviezen gegeven. Die plannen zijn al gedeeltelijk uitgevoerd.
Daarnaast hebben gemeente en regentschap expliciet verzocht om samen met de provincie Midden-Java de toekomstige organisatie van het waterbeheer tegen het licht te houden. Hierbij werd nadrukkelijk gekeken naar de institutionele opzet die in het Banger Polder pilotproject in Semarang is gekozen. Hier is een polder aangelegd om dagelijkse overstromingen tegen te gaan, met een governance die lijkt op de polderbesturen in Nederland. Gelet op de planning van de uitvoering heeft dit onderdeel van de samenwerking een hoge urgentie. Daarom is een stakeholderanalyse uitgevoerd van de belangengroeperingen binnen de polder. En er is veel gesproken met gemeente en regentschap over hoe zij het waterbeheer in de toekomst willen organiseren.
Integraal waterbeheer Tangerang
Het Kabupaten (regentschap) Tangerang ligt in de provincie Banten, grenzend aan en westelijk van de hoofdstad Jakarta. Hier werken waterschappen al langer mee aan verbetering van het waterbeheer. In 2013 heeft Wereld Waternet een lange termijnvisie ontwikkeld voor een integrale benadering van de watercyclus in de provincie Banten. Vanaf 2015 is het hoogheemraadschap van Delfland aangesloten om de waterproblemen in deze regio op te pakken. In de loop van de jaren heeft er aan de Indonesische zijde een verschuiving van de vraag plaats gevonden: van drinkwater en sanitatie naar afvalwater en bescherming tegen toegenomen overstromingen. Het belang van voldoende en goede kwaliteit water in tijden van droogte is urgenter geworden in het gebied als gevolg van klimaatverandering.
Binnen het project DWA Indonesie is vanaf 2016 gewerkt aan kennisontwikkeling, bewustwording van de noodzaak tot samenwerking tussen stakeholders en versterking van het organisatorisch commitment. Concreet bestonden de acties uit trainingen op het gebied van afvalwaterbeheer (voor laboratoriummedewerkers) en het voorkomen van overstromingen (stedelijke drainage, integrale stroomgebiedsbenadering op basis van strategisch omgevingsmanagement) en workshops met stakeholders uit een stroomgebied. Begin 2019 heeft Wereld Waternet zich teruggetrokken, het hoogheemraadschap van Delfland en de Indonesische partner hebben de samenwerking voortgezet.
Waterkwaliteit Brantas rivier
Vanaf begin 2019 heeft het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier verkenningen gedaan naar aansluiting bij een bestaand project voor verbetering van de waterkwaliteit in de Brantas rivier op Oost-Java. Dit project maakt gebruik van het RVO Fonds Duurzaam Water, waarin TU Delft en Tauw als Nederlandse partners deelnemen. Aan Indonesische zijde waren de volgende instanties betrokken: Jasa Tirta 1, BBWS, DLH (EPA) en NGO Ecoton. Dankzij de drijvende kracht van NGO Ecoton zijn de relevante overheidsinstanties nu verenigd en is er vanuit de gouverneur van Oost-Java een besluit genomen om de waterkwaliteit in de Brantas rivier te verbeteren. Het RVO project richt zich hoofdzakelijk op waterkwaliteitsmonitoring, communicatie/participatie en governance. Uit de verkenning bleek dat waterschappen zouden kunnen ondersteunen bij bijvoorbeeld het betrekken van stakeholders in gebiedsprocessen, training van personeel, monitoring en het opzetten vergunningverlening, toezicht en handhaving.
Impact COVID-19
De wereldwijde COVID-19 crisis heeft ook zijn weerslag gehad op de projecten in Indonesië. Nagenoeg alle activiteiten kwamen tot stilstand. Al met al is een flinke vertraging opgelopen op de oorspronkelijke planning. Bovendien verschoof de prioriteit van de Indonesische overheid (aandacht, personele inzet en financiële middelen) naar armoedebestrijding. Na het verdwijnen van de reisbeperkingen door COVID-19 is de samenwerking weer geïntensiveerd.
Overbruggingsperiode naar Blue Deal
Vanaf 2021 is verkend of de samenwerking tussen Nederlandse en Indonesische waterbeheerders zou kunnen worden voortgezet onder de vlag van de Blue Deal. Binnen de Blue Deal werken Nederlandse waterschappen samen met de ministeries van Infrastructuur en Water en Buitenlandse Zaken aan voldoende, schoon en veilig water voor 20 miljoen mensen wereldwijd tot 2030. Het NWB Fonds heeft ook deze overbruggingsperiode gefinancierd.
Bij veel burgemeesters en regenten was steun voor een vervolg, maar niet alle projecten zullen doorgaan binnen de Blue Deal. Zo ontbrak politiek draagvlak bij het Kabupaten (regentschap) Lampung Selatan op Sumatra om de samenwerking rond urbane sanitatie voort te zetten. Na overleg met de Nederlandse ambassade in Jakarta en het RVO Fonds is besloten om ook het project rond de Brantas rivier niet bij de Blue Deal onder te brengen. In de veelheid van betrokken partijen werd niet duidelijk wie de leidende partner aan Indonesische zijde zou zijn.
Met inzet van een externe adviseur in zowel Nederland als Indonesië is het wel gelukt een voorstel te formuleren voor continuering van de projecten in Tangerang en Pekalongan en hernieuwde samenwerking in Semarang. Daarmee is het Blue Deal partnerschap in zicht en kan het project DWA Indonesia worden afgerond.
