Afgelopen jaar heeft het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier met steun van het NWB Fonds verkend hoe kennisuitwisseling over waterbeheer op eilanden kan worden gestimuleerd. Waterbeheerders in de Caraiben, Europa en Pacific (CEP) hebben digitaal besproken tegen welke problemen ze aanlopen door klimaatverandering. Vraagstukken op Texel en Curacao zijn gedeeld. Met als resultaat: veel enthousiasme en een platform onder het VN netwerk Local Islands 2030.
Eilandbewoners kennen als geen ander de gevolgen van klimaatverandering. Ze staan er tijdens een calamiteit alleen voor en zijn ook tijdens normale omstandigheden verder weg van de vastelanders. Dat leidt dan ook tot een typische eilandgemeenschap, waarbij iedereen elkaar kent, al is het via-via en met een permanent tekort aan capaciteit. Eilanders hebben daarom vaak meerdere petten op. De schooljuf klust bij als visser, de wethouder als hoteleigenaar en de waterconsultant als vastgoedaannemer. Deze kenmerken blijken niet alleen voor eilanden in Europa te gelden. En ze hebben impact op de aanpak van klimaatadaptatie. Reden voor nader onderzoek.
Een rondje bellen langs waterbeheerders op eilanden in de Caraiben, Europa en de Pacific leverde veel weerklank op. Er bleek grote behoefte om kennis en ervaringen uit te wisselen; waterbeheerders zitten vaak letterlijk en figuurlijk op een eiland. Ook voor Europa is er nog veel te leren van eilanden in een warmer klimaat. Zo hebben die vaak al een betere energievoorziening, zijn ze snel in wederopbouw na een natuurramp en hebben ze al te maken met extreme weersomstandigheden zoals hitte en droogte, die ons in Europa te wachten staan.
Daarom heeft het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, dat zelf het eiland Texel beheert, het initiatief genomen om te verkennen op welke manier kennisuitwisseling tussen deze eilanden kan worden opgezet, door middel van enkele webinars en pilots. Het NWB Fonds heeft deze verkenning gefinancierd.
Twinning Curaçao en Texel
In een eerste webinar met Curaçao en Texel presenteerde een aantal trainees een vergelijking van de beide eilanden vten aanzien van het opschalen van waterbergingslocaties. Op Curaçao betreft dit het opknappen van oude dammen voor conservering van regenwater, op Texel gaat het om zoetwater buffering in het kader van 'Zoete toekomst Texel'.
Tijdens de zomer dreigt steeds vaker een watertekort. Deze tekorten zullen in de toekomst alleen maar toenemen door klimaatverandering. Daarom zijn beide eilanden genoodzaakt om zich meer in te zetten voor buffering of conservatering van water. Op Curaçao kan deze buffer bovendien helpen om de afvoer van tropische stormen en hevige neerslag te vertragen, en daarmee wateroverlast te voorkomen.
De eilanden zijn doorgaans beperkt in hun beschikbare budget en menselijke capaciteit. Het succes van veel initiatieven en oplossingen is dan ook sterk afhankelijk van externe geldstromen/subsidies. Dit maakt de uitvoering van projecten lastig: eilanders hebben vaak wel de kennis en ideeen paraat, maar niet de middelen om zaken op te pakken. Om lange termijn doelen te behalen, is voldoende en consistente financiering nodig.
Facebook eilanden
Inwoners hebben bovendien een complexe en dynamische interpersoonlijke relatie met elkaar. Deze relaties hebben invloed op de inzet en samenwerking in de bestaande vakgebieden. Dit kan een positieve impact hebben, maar dit heeft ook bepaalde nadelen. De positieve bijdrage hiervan is dat mensen snel weten bij wie ze terecht moeten als ze een probleem signaleren. De sterke sociale controle kan ervoor zorgen dat er nauw wordt samengewerkt, en dat eilanders erg betrokken zijn en bereidwillig om elkaar te helpen.
Aan de andere kant kan deze sociale controle - vanwege de kleine gemeenschap - ook nadelig zijn voor de gezamenlijke aanpak van problemen. Eilanders kunnen een drempel ervaren voor het uitspreken van hun mening, als deze afwijkt van de mening van anderen. Daardoor kan er binnen een organisatie en daarbuiten weerstand zijn tegen samenwerking. De kans is namelijk groot dat informatie het eiland rondgaat en men daardoor sociale problemen krijgt. Eilanders weten altijd alles over elkaar. Men spreekt daarom wel van Facebook eilanden.
Lokale kennis en eigenaarschap
Voor de implementatie van klimaatplannen is het creëren van meer bewustzijn cruciaal op alle niveaus; in de politiek, onder particulieren (inwoners en toeristen), en binnen de agrarische sector. Daarvoor is meer samenwerking met inwoners nodig, ook om wederzijds vertrouwen op te bouwen. Eigenaarschap ontwikkelen voordat er wordt gefocust op de implementatie van technische oplossingen. Hierdoor zal iedereen mee gaan helpen en blijft het initiatief niet bij een enkele partij liggen.
Omdat op het eiland veel speelt op allerlei werkvelden, kun je eigenlijk niet anders dan integraal te gaan werken en alle stakeholders betrekken. Op Texel zal net als op Curaçao nadrukkelijker gebruik moeten worden gemaakt van lokale kennis. Eilanders kennen hun eiland als geen ander en hebben een duidelijk beeld van de problematiek en de gewenste oplossingen. Het eiland is immers van hen, zij moeten er leven. Het is dan ook logisch dat projecten collectief worden uitgedacht en uitgevoerd.
Over-toerisme
In een tweede webinar over handhaving, over-toerisme en natuurlijke oplossingen kwamen niet alleen Curaçao en Texel aan het woord, maar ook de Northern Mariana Islands en Hawaii (Pacific) en de Halligen (Europa). Dit gaf een mooi overzicht van hoe in verschillende uithoeken van de wereld met dezelfde problematiek wordt omgegaan. Ook hier was de herkenning groot en de uitwisseling waardevol. Er bleek veel aandacht voor het bepalen van de draagkracht ('carrying capacity') van eilanden: welke hoeveelheid toeristen acht men nog acceptabel en wanneer wordt de druk op de natuur te groot? Daarnaast is Curacao goed op weg maatregelen te treffen voor Klein Curacao, het bounty eiland ten oosten van Curacao. Citizen science voor meer awareness van bezoekers zou bijvoorbeeld een maatregel kunnen zijn om toerisme bij te sturen.
Smaakt naar meer
Deze test run van webinars heeft ertoe geleid dat er meer interesse is ontstaan om kennis en kunde uit te wisselen, ook van andere eilanden dan Texel en Curacao. Hetzij in een besloten leeromgeving met een twinning van specifieke eilanden, hetzij in een open omgeving met deelname van meerdere eilanden. Kenmerkend is de behoefte aan wederzijds leren in kleine groepen. Inmiddels ligt er ook een uitnodiging om deel te nemen aan het Local Islands 2030 netwerk van de Verenigde Naties. Dit is een wereldwijd netwerk dat drukbezochte webinars organiseert. Dat biedt mogelijkheden om de geleerde lessen vanuit de CEP eilanden breder te delen en nieuwe collegas te ontmoeten.
De komende tijd gaat het hoogheemraadschap nog low budget een paar webinars organiseren, en op zoek naar wensen en vormen om het platform CEP eilanden op vlieghoogte te kunnen brengen. Wordt vervolgd dus. Contactpersoon voor meer informatie is Petra Goessen, p.goessen@hhnk.nl
Comentarios