Waarom gaan Nederlandse waterschappers naar andere landen om lokale autoriteiten te helpen? Wat doen ze daar en waarom is het belangrijk? Het NWB Fonds financierde de afgelopen jaren verschillende internationale waterschapsprojecten.
Met Henk Wolven (adviseur buitenland Hunze en Aa’s) en Henk Post (buitenlandcoördinator bij Waterschap Drents Overijsselse Delta) analyseren we het programma Faso Koom om nut, noodzaak en impact onder de loep te nemen. De conclusie: langlopende, duurzame internationale programma’s behalen concrete resultaten voor de bevolking van het betreffende land, kunnen een vehikel vormen voor economische investeringen en kunnen een springplank zijn voor het verkrijgen van financiering voor meer waterprojecten door (inter)nationale geldverstrekkers. Verder hebben opgedane buitenlandse ervaringen een positieve invloed op het waterschapswerk in Nederland.
Wat is Faso Koom
Vier Nederlandse waterschappen en vijf waterautoriteiten uit Burkina Faso werken sinds 2013 samen in het project Faso Koom. Een naam die niet toevallig gekozen is, zo benadrukt Henk Post. “Veel van het waterschapswerk in het buitenland begint bij communicatie. Mensen weten niet wat je komt doen, zeker bij een onderwerp als waterbeheer dat in eerste instantie weinig tastbaar lijkt.”
Faso Koom betekent in de meest gesproken lokale taal ‘water van het vaderland’. “Met die naam hebben we een belangrijk deel van onze impact gerealiseerd: een effectief netwerk van samenwerkende waterbeheerders in Burkina Faso. De naam is bekend, staat voor betrouwbaarheid en is daarmee een aantrekkelijk vehikel voor zowel internationale samenwerking als investeringen.”
Het begin
Maar eerst nog even het begin. Dat is in dit specifieke geval nog niet eens zo eenvoudig. Dit is een verhaal met meerdere vertrekpunten. We zouden kunnen beginnen in de jaren zeventig, toen zowel Henk Wolven als Henk Post via de SNV (Stichting Nederlandse Vrijwilligers) voor het eerst in Burkina Faso kwamen.
Het is ook te verdedigen om te beginnen bij een verzoek om ondersteuning van de Burkinese waterminister aan Henk Post, zo’n 13 jaar geleden. We kunnen het verhaal verder van start laten gaan in 2011, want toen kwam er voor het eerst Europese financiering in het spel. Deze financiering was gericht op het zogeheten capacity building, met andere woorden het professionaliseren van de waterautoriteiten. Het verhaal kan ook beginnen in 2015 toen het project met financiering door het NWB-fonds werd uitgebreid naar uiteindelijk vier Nederlandse waterschappen en min of meer de vorm aan begon te nemen die het de afgelopen jaren heeft gehad.
Uit deze opsomming mag duidelijk worden dat de geschiedenis van Faso Koom verschillende belangrijke momenten heeft gehad. Cruciaal is in elk geval de fascinatie van Post en Wolven voor het land Burkina Faso en voor het waterbeheer. En ook het antwoord dat Henk Post gaf toen de Burkinese waterminister hem vroeg om de waterautoriteiten in Burkina Faso te ondersteunen.
Verwachtingen
Hij stelde toen namelijk een wedervraag, die de manier van werken van het programma al zou kenschetsen: ‘Wat verwachten jullie dan van de expertise uit Nederland, waar hebben jullie wat aan?’ Dat leidde tot een lijst met 30 onderwerpen, die in het definitieve projectvoorstel teruggebracht werd tot 6 punten: riviermodelering, wateremissies in de dorpen, waterbeheerplan, monitoring van de waterkwaliteit en -kwantiteit, water en goudwinning en communicatie.
Gevolg was een breed opgezet programma waarbij waterschappen uit Nederland werden gekoppeld aan lokale waterautoriteiten in Burkina Faso om samen als ‘trekker’ van een onderwerp te functioneren. De Nederlandse waterschappen ondersteunen, faciliteren en coachen. Het is aan de Burkinese autoriteiten zelf om de ontwikkelde plannen tot uitvoering te brengen.
Henk Post haalde Henk Wolven erbij. Wolven was de drijvende kracht achter de zoektocht naar andere Nederlandse waterschappen die mee wilden doen, naast WDOD en Hunze en Aa’s ook Aa en Maas en WereldWaternet. Deze uitbreiding was nodig om ook aan Nederlandse zijde voldoende menskracht en middelen op te brengen om in Burkina Faso een verschil te kunnen maken.
Structuur
Het grijpt op een bepaald moment in elkaar, zo vatten Post en Wolven samen. Wolven: “Dit soort internationaal werk is echt een kwestie van de lange adem, van vertrouwen opbouwen, van mensen leren kennen. Nu staat er in Burkina Faso een structuur die gebruikt kan worden om te investeren, om concrete verbeteringen te bereiken voor de 20 miljoen mensen in de beheergebieden van de vijf betrokken Burkinese waterschappen. De Europese Unie heeft bijvoorbeeld geïnvesteerd in een programma rond mensenrechten en water. Dat heeft geleid tot een toetsingskader over de eerlijke verdeling van water. Dat is concrete impact.”
Rond de zes punten uit het oorspronkelijke projectplan zijn volgens Wolven en Post concrete resultaten behaald. Zo is er is een waterbeheerplan, zijn er opleidingsprogramma’s voor lokale watercomité ’s over de omgang met water, wordt de watervoorziening rond de hoofdstad Ouagadougou aangepakt en is lokale kennis over de waterproblemen rond goudwinning zichtbaar gestegen. Overigens is bij de goudwinning een concreet project voor het hergebruik van opgepompt grondwater uit de mijn voor tuinbouwirrigatie in voorbereiding.
“Bundel je deze ontwikkelingen, dan zie je dat de stap naar integraal waterbeheer wordt gemaakt,” vat Post samen. “Dat klinkt misschien niet zo sexy als je het hebt over impact. Het betekent wel dat meer mensen toegang hebben tot water en dat waterproblemen worden aangepakt. Denk aan het monitoren van de waterkwaliteit. Kortom: het maakt wel een direct verschil in de levensomstandigheden van mensen in een van de armste landen ter wereld.”
Beschikbaarheid van water
Ook in de omgang met een van de grootste, structurele problemen die Burkina Faso bedreigt, de beschikbaarheid van water, levert Faso Koom een belangrijke bijdrage. De oorzaken van het gebrek aan water zijn divers, van klimaatverandering tot erosie door landbouw en veehouderij. Er moet steeds dieper geboord worden om nog tot het grondwater te komen.
Als oplossing zijn zoetwaterbassins gebouwd, maar die slibben na verloop van tijd dicht. Post: “Dus werken wij samen met Nederlandse baggeraars om dat slib weg te halen en vervolgens te gebruiken als primaire grondstof. Een duidelijk voorbeeld van aid & trade. Het internationale waterproject Faso Koom heeft de naam, het netwerk en de kennis opgebouwd. Bijvoorbeeld de RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) laat nu een haalbaarheidsstudie doen om mogelijk te investeren in dit project.”
Waterschapswerk profiteert
Faso Koom heeft overduidelijk een grote impact gehad op Wolven en Post. Post, in 2018 door de Burkinese overheid nog onderscheiden voor zijn verdiensten, woont een aantal maanden per jaar in het land en ook Wolven voelt zich nauw verbonden met het programma. Maar de effecten gaan veel verder dan de persoonlijke levenssfeer alleen. Volgens Post en Wolven staat het als een paal boven water dat de Nederlandse waterschappen onder de vlag van Dutch Water Authorities en de waterschappers als medewerkers profiteren van het internationale werk.
“Internationaal werk verrijkt je blik. Het leert je anders te kijken naar je eigen werk,” zegt Wolven. “We kunnen ook echt veel leren van de manieren waarop andere landen hun waterbeheer oppakken. Denk aan de omgang met de gevolgen van klimaatverandering. Daar worstelt iedereen mee. Ook in een land als Burkina Faso zijn waardevolle lessen op te halen, zeker als je kijkt naar de manier waarop ze inspraak en overleg met de belanghebbenden willen organiseren. Door te kijken naar hun manier van werken, maar zeker ook door te luisteren naar de vragen die ze stellen over onze aanpak. Ze wilden bijvoorbeeld weten waarom een waterbeheerplan een looptijd van slechts vijf jaar heeft of waarom economisch sociale componenten niet in zulke plannen worden meegenomen. Als je daarover na gaat denken, wordt je echt beter in je eigen waterschapswerk.”
Het vervolg
Het project Faso Koom heeft zich de afgelopen jaren kunnen ontwikkelen dankzij de financiering door het NWB-fonds. Met de komst van de Blue Deal financiering krijgt Faso Koom nu de kans zijn activiteiten voor een lange periode voort te zetten. Wolven: “Tot 2030 kunnen we, met onze Burkinese partners , verder werken aan klimaatadaptatie en een effectief integraal waterbeheer dat geworteld is in lokale overheidsstructuren.”
